مروری بر تاریخچه رایانش ابری از دیروز تا امروز

فناوری رایانش ابری از زمان به وجود آمدنش تا کنون دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شده است. استفاده از این فناوری به دلیل خدمات متنوع و مزیت‌های فراوان آن روز به روز در حال افزایش است. مقالۀ پیش رو به تاریخچۀ رایانش ابری براساس اتفاقات مهم و تأثیرگذار بر پیشرفت آن پرداخته است.

رایانش ابری یک فناوری جدید نیست. این فناوری به تدریج و طی مراحلی که شامل رایانش مشبک (Grid Computing)، رایانش همگانی (Utility Computing)، ارائۀ خدمات برنامه‌های کاربردی و نرم‌افزار به عنوان یک سرویس هستند، تکامل‌یافته است. اما مفهوم رایانش ابری که نشان‌دهندۀ یک فناوری که انتقال منابع و خدمات را از طریق یک شبکۀ جهانی امکان‌پذیر می‌کند، در دهۀ شصت میلادی شروع شد.

در سالیان اخیر استفاده از فناوری رایانش ابری بسیار گسترش یافته است و طبق تحقیقات به عمل آمده پیش‌بینی می‌شود که بازار این فناوری نوظهور در سال‌های آینده به بیشترین میزان سودآوری خود برسد. اما اینکه رایانش ابری چگونه به اینجا رسید و دقیقاً از چه زمانی شروع شد، مربوط به بحث تاریخچۀ رایانش ابری است که در این مقاله به آن پرداخته شده است.

تاریخچۀ رایانش ابری

اصطلاح رایانش ابری از کجا آمده است؟

رایانش ابری یکی از خلاقانه‌ترین فناوری‌های عصر حاضر است. به منظور آشنایی بیشتر با تاریخچۀ رایانش ابری و تغییر و تحولات آن در طی سالیان متمادی، در ادامه تاریخچۀ مختصری از آن آمده است.

تاریخچۀ رایانش ابری: اوایل دهۀ 1960 میلادی

در اوایل دهۀ 1960میلادی جان مک کارتی دانشمند آمریکایی در حوزۀ علوم رایانه، مفهوم زمان اشتراکی (Timesharing) را مطرح کرد، که به وسیلۀ آن سازمان‌ها قادر می‌شدند تا به طور همزمان از یک پردازندۀ بزرگ و گران‌قیمت استفاده کنند. این مفهوم و این نوع رایانش سهم مهمی در توسعۀ اینترنت داشته است و به عنوان پیشگام در بحثِ رایانش ابری شناخته شده است. جان مک کارتی در آن زمان معتقد بود که رایانش ابری در آینده به عنوان یک صنعت همگانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما تا همان اوایل دهۀ 1960 هنوز هم اصطلاح رایانش ابری برای این فناوری به شکل امروزی رواج پیدا نکرده بود.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 1969

ایدۀ شبکۀ رایانه‌ای بین کهکشانی (Intergalactic Computer Network) یا شبکۀ کهکشانی (یک اصطلاح شبکۀ رایانه‌ای مشابه اینترنت امروزی) توسط جی. سی. آر لیکلایدر، که مسئول توسعۀ آرپانت ARPANET (شبکۀ پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته) بود، معرفی شد. به وسیلۀ ایدۀ او هر کسی در هر جای دنیا می‌توانست به این شبکۀ سرتاسری متصل شود و از این طریق به برنامه‌ها و اطلاعات موردنظر خود در هر وب‌سایتی دسترسی داشته باشد.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 1970

در سال 1970 میلادی نرم‌افزارهای مجازی سازی عرضه شدند که با استفاده از این نرم‌افزارها از جمله نرم‌افزار Vmware، این امکان به وجود آمد که بیش از یک سیستم‌عامل در یک محیط مجزا اجرا شود. همچنین راه‌اندازی یک رایانۀ کاملاً متفاوت (ماشین مجازی) درون یک سیستم‌عامل متفاوت امکان‌پذیر شد.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 1997

اولین تعریفی که از اصطلاح «رایانش ابری» ارائه شد به سال 1997 برمی‌گردد. در این سال پروفسور رامناث چلاپا عنوان کردند که رایانش ابری یک الگوی محاسباتی است که در آن مرزهای پردازش به هیچ عنوان محدود نیستند و تنها با منطق اقتصادی و براساس نیاز تعیین خواهند شد.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 1999

در سال 1999 شرکت نرم‌افزاری معروف آمریکایی Salesforce.com ، برای نخستین بار ارائۀ برنامه‌های کاربردی از طریق وب‌سایت را مطرح کرد. این شرکت خدماتی، روش‌های متعددی برای ارائۀ برنامه‌های کاربردی از طریق اینترنت و برای شرکت‌های نرم‌افزاری عمومی و تخصصی فراهم کرد و آن‌ها را تحت پوشش خود درآورد. این امر باعث شد تا سازمان‌ها بتوانند فعالیت‌های خود را به طور یکپارچه و از طریق اینترنت انجام دهند.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 2003

در سال 2003 نرم‌افزار مجازی ساز Xen برای اولین بار به صورت عمومی عرضه شد. این نرم‌افزار باعث ایجاد دو مورد زیر شد:

• ناظر ماشین مجازی (VMM) یا همان هایپروایزر (Hypervisor)
• نرم‌افزاری که اجرای چندین سیستم‌عامل را به طور همزمان بر روی یک ماشین مجازی واحد امکان‌پذیر می‌سازد.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 2006

در سال ۲۰۰۶، شرکت آمازون خدمات ابری خود را گسترش داد. اولین نوع خدمات ابری آن رایانش ابری الاستیکی یا EC2 بود. این نوع رایانش ابری به افراد این امکان را می‌دهد که به رایانه‌ها دسترسی داشته باشند و برنامه‌های کاربردی موردنظر خود را روی آن‌ها راه‌اندازی کنند. همگی این فعالیت‌ها در فضای ابر انجام می‌شود. سپس این شرکت سرویس مبتنی بر ابر دیگری به نام سرویس ذخیره‌سازی ساده (S3) را به بازار معرفی و عرضه کرد. آمازون همچنین مدل پرداختیِ «پرداخت هزینه به اندازۀ استفاده» را به عنوان یک اصل کلی هم برای کاربران و هم شرکت‌های تأمین‌کنندۀ خدمات ابری معرفی کرد. این مدل در حال حاضر به یک استاندارد و یک مزیت مهم برای رایانش ابری تبدیل شده است.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 2007

در سال ۲۰۰۷، شرکت‌های آی بی ام، گوگل و چندین دانشگاه به پروژه‌ای ملحق شدند تا یک خوشۀ سرور را برای پروژه‌های تحقیقاتی که به پردازنده‌های سریع و مجموعه‌ داده‌های بزرگ نیاز داشتند، توسعه دهند.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 2011

در سال ۲۰۱۱، شرکت آی بی ام  (IBM) چارچوب ابر هوشمند IBM  را در حمایت از پروژۀ ابتکاری خود یعنی سياره هوشمندتر (Smarter Planet) معرفی کرد. سپس اپل، سرویس آی کلود (iCloud) خود را راه‌اندازی کرد که بیشتر بر ذخیرۀ اطلاعات شخصی تمرکز داشت (تصاویر، موسیقی، فایل‌های ویدئویی و غیره). همچنین در طول این سال، شرکت مایکروسافت شروع به تبلیغ خدمات ابری در تلویزیون کرد و عموم مردم را از توانایی این فناوری برای ذخیرۀ عکس‌ها، یا ویدئوها با قابلیت دسترسی آسان آگاه کرد.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 2012

در سال ۲۰۱۲  شرکت اوراکل سرویس ابری خود را معرفی کرد. همچنین سه اصل اساسی Iaas (زیرساخت به عنوان یک سرویس)، PaaS (بستر به عنوان یک سرویس)، و Saas (نرم‌افزار به عنوان یک سرویس) برای تجارت پیشنهاد شد.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 2013

کل بازار خدمات ابری عمومی در جهان حدود ۷۸ میلیارد پوند بود که در سال ۲۰۱3،  با ارائۀ سرویس ابری Iaas (زیرساخت به عنوان یک سرویس) به عنوان سریع‌ترین سرویس رو به رشد بازار، حدود 18.5درصد افزایش داشت.

تاریخچۀ رایانش ابری: سال 2014

در سال ۲۰۱۴، هزینه‌های تجارت جهانی برای زیرساخت و خدمات مرتبط با رایانش ابری به حدود 103.8 میلیارد پوند رسید، که بیش از ۲۰ درصد از این مبلغ هزینه ‌شده مربوط به  سال ۲۰۱۳ و برای Constellation Research است.

در طی این سال‌ها، فناوری رایانش ابری همچنان به پیشرفت خود ادامه می‌دهد و شرکت‌های تأمین‌کنندۀ خدمات ابری نیز روز به روز خدمات متنوع‌تری را به کاربران خود ارائه می‌کنند. امروزه خدمات رایانش ابری به گونه‌ای پیش می‌رود که یک کاربر می‌تواند انتظار داشته باشد که با استفاده از رایانش ابری:

• به جای خرید سخت‌افزار و نرم‌افزار و یا هر زیرساخت مورد نیازی بتواند آن را برای استفادۀ خود اجاره کند و به میزان استفاده از آن هزینه پرداخت کند.
• یک تأمین‌کنندۀ خدمات ابری، خود مسئولیت تمام فعالیت‌ها از جمله مدیریت، تعمیر و نگهداری، برنامه‌ریزی، پشتیبانی و رفع مشکل را بر عهده داشته باشد.
• برای بسیاری از پروژه‌های تجاری، استفاده از ابر سریع‌تر و آسان‌تر است. با استفاده از این فناوری توانایی رسیدگی به چندین پروژۀ همزمان برای کاربر فراهم می‌شود.